جرم مشهود چيست؟
جرم مشهود همانطور که از نامش پیداست، به معنی آشکار و هویدا است. این نوع جرم بیانگر جرائمی هستند که در ملا عام محقق می شوند. به عبارتی دیگر شخص مجرم در مقابل دیدگان مردم دست به ارتکاب عنوان یا عناوین مجرمانه می زند. گاها یک جرم در حدی است که مجازات آن الزاما شلاق یا قصاص است یا مجازات تعزیری دارد که معمولا مجازات های این جرائم حبس، شلاق و جزای نقدی می باشد. مواردی از قبیله نزاع دسته جمعی، سرقت مسلحانه از بانک ها و طلافروشی و … از جمله مهمترین جرائمی هستند که معمولا به صورت مشهود واقع می شوند.
ارتکاب یک جرم دارای آثار مختلفی هم بر اشخاص و هم بر اقشار مختلف جامعه دارد. یک جرم همانند سایر اعمال، الفاظ و کلمات حقوقی دارای تقسیم بندی های متفاوت است. گاهی یک جرم قابل گذشت است یعنی برای شروع، ادامه رسیدگی و اجرای مجازات شکایت شاکی الزامی است برای مثال جرم توهین و گاهی یک جرم غیرقابل گذشت است و به عبارتی شروع، رسیدگی و اجرای مجازات الزاما با شکایت شاکی نیست و مقام قضایی در صورت اطلاع می بایست اقدامات لازم را برای تعقیب به عمل آورد.
ماهیت جرم مشهود
اساسا دو نوع جرم مشهود وجود دارد :
- جرم مشهود محض
- جرم در حکم مشهود
جرم مشهود محض
جرم مشهود محض به جرمی گفته می شود که در جلوی چشمان مامورین نیروی انتظامی واقع شود. بطور مثال اشخاصی با یکدیگر منازعه می کنند و اقدام به عربدهکشی و ایجاد ترس در جامعه میکنند و در این حین 110 در محل حاضر بوده و نظارهگر باشد.
جرم در حکم مشهود
از مصادیق این جرم می توان به معرفی متهم بلافاصله بعد از وقوع جرم و اقرار وی اشاره کرد. بطور مثال فردی اقدام به کشتن فردی کرده است و از شدت عذاب وجدان اقدام به معرفی خود به کلانتری محل کرده است. یا یکی دیگر از مصادیق بدین شرح است که بعنوان مثال جرم استعمال مواد مخدر در خانهای در حال انجام است و مالک خانه به 110 خبر وقوع جرم را میدهد و مامورین با اجازه مالک به خانه ورود کرده و مجرمین را دستگیر میکنند.
مصادیق جرم مشهود
ماده 45 قانون آیین دادرسی کیفری جدید مواردی را که برای این جرم مشخص کرده است. بنابراین رایج ترین جرم مشهود در کشور ما جرم سرقت و کیف قاپی است. بنابراین مصادیق جرم مشهود از قرار زیر است :
الف) در مرئی و منظر ضابطان دادگستری واقع شود یا مأموران یاد شده بلافاصله در محل وقوع جرم حضور یابند و یا آثار جرم را بلافاصله پس از وقوع مشاهده کنند.
ب) بزه دیده یا دو نفر یا بیشتر که ناظر وقوع جرم بوده اند، حین وقوع جرم یا بلافاصله پس از آن، شخص معینی را به عنوان مرتکب معرفی کنند.
پ) بلافاصله پس از وقوع جرم، علائم و آثار واضح یا اسباب و ادله جرم در تصرف متهم یافت شود و یا تعلق اسباب و ادله یادشده به متهم محرز گردد.
ت) متهم بلافاصله پس از وقوع جرم ، قصد فرار داشته یا در حال فرار باشد یا بلافاصله پس از وقوع جرم دستگیر شود .
ث) جرم در منزل یا محل سکنای افراد ، اتفاق افتاده یا در حال وقوع باشد و شخص ساکن ، در همان حال یا بلافاصله پس از وقوع جرم ، ورود مأموران را به منزل یا محل سکنای خود درخواست کند.
ج) متهم بلافاصله پس از وقوع جرم ، خود را معرفی کند و وقوع آن را خبر دهد.
چ) متهم ولگرد باشد و در آن محل نیز سوء شهرت داشته باشد.
تفاوت جرم مشهود و غیرمشهود
جرائم مشهود به دلیل آنکه در ملا عام اتفاق افتاده است و طبیعتا مردم با مشاهده ارتکاب جرم توسط مرتکبین آن آزرده خاطر شده اند قانون یک سری تفاوت هایی بین جرم مشهود و غیرمشهود قائل شده است.
قانون آیین دادرسی کیفری در این خصوص بیان داشته است که چنانچه مأموران نیروی انتظامی از وقوع هر یک از جرائم مشهود مطلع شوند؛ بدون نیاز به ارجاع دادستان و مقامات قضایی می بایست جهت حفظ آثار و علائم جرم و همچنین جلوگیری از فرار مجرم یا مجرمین اقدام نمایند در حالی که در جرائم غیرمشهود این گونه نیست و تا زمانی که شاکی از متهم شکایت نکرده باشد یا مقامات قضایی اجازه تعقیب را به مامورین نیروی انتظامی نداده باشند حق شروع، تحت نظر و یا جلب متهم را ندارند.
نکته دیگر در خصوص جرائم مشهود که با جرائم غیر مشهود متفاوت است در طریقه رسیدگی به آن است. در این جرائم ممکن است دلایل و آثار جرم از بین برود یا متهم متواری گردد و دیگر اثبات جرم غیر ممکن یا سخت تر شود که قانون مقرر داشته به دلیل اهمیت موضوع، رسیدگی به جرایم مشهود به صورت فوق العاده به عمل می آید.