قانون سرقفلی
در قوانین مدون، ما با دو کلمه روبرو می شویم: قانون سرقفلی و حق کسب و پیشه و تجارت. در جامعه ما گاه این دو به یک معنی به کار رفته و گاه از هم تفکیک شده اند و با معانی مختلف مطرح شده اند. اما سرقفلی وجهی است که مالک (خواه مالک عین باشد یا منفعت) در ابتدای اجاره و جدای از مال الاجاره از مستاجر می گیرد تا محل را به وی اجاره بدهد و واگذار کند.
در حالی که حق کسب و تجارت حقی است که به طور تدریجی و به مرور زمان برای مستاجر محل کسب و پیشه و تجارت به وجود می آید. درنتیجه بعد از اینکه مستاجر کار و فعالیت کرد و مشتری و اعتبار بدست آورد، حقی برای او به وجود می آید که به آن حق کسب و پیشه و تجارت می گویند. پس این دو در ماهیت کاملا باهم متفاوت هستند.
وقتی به قوانین سال های ۱۳۲۲ تا ۱۳۷۶ نگاه می کنیم هر جا کلمه سرقفلی به کار رفته منظور حق کسب و پیشه و تجارت بود. این در حالی است که مشروعیت در حق کسب و پیشه و تجارت همیشه از لحاظ شرعی محل بحث و مناقشه و تردید بود.
اما سرقفلی همیشه مجاز بوده است. علت اینکه حق کسب و پیشه و تجارت در قوانین ما بیشتر مورد توجه است، بخاطر این بود که مستاجر مدتی زحمت کشیده و مشتری به دست آورده و و قتی او را از محل بیرون می کنند مشتری ها را ازدست می دهد و در محل جدید باید دوباره مدتی وقت صرف کند تا مشتری جدید بیاید. به همین دلایل قانونگذار از مستاجرها حمایت می کند .به طور کلی حق کسب و پیشه و تجارت و سرقفلی بعد از انعقاد قرارداد اجاره به وجود می آید.
سر قفلی چیست؟
سرقفلی یکی از موضوعاتی که در عرف بوده و وارد قوانین شده است. بر این اساس در قوانین کشورمان قانون سرقفلی وضع شده است که برخی از ابهامت رفع شود.
حق سرقفلی متعلق به تجار و بازرگانان است و به حقی گفته می شود که بازرگانان در جلب مشتری در محلی که تجارت می کنند، شهرت پیدا کرده اند و در آن مکان فعالیت خواهند کرد. در واقع اینگونه است که مشتریان صاحب مغازه یا کسب و کار نمی شناسند مشتریان کالا و خدمات آن مغازه برایشان ارزشمند و شناخته شده است.
ماده ۶
هرگاه مالک، ملک تجاری خود را به اجاره واگذار نماید می‌تواند مبلغی را تحت عنوان سرقفلی از مستاجر دریافت نماید همچنین مستاجر می‌تواند در اثناء مدت اجاره برای واگذاری حق خود مبلغی را از موجر یا مستاجر دیگر به عنوان سرقفلی دریافت کند. مگر آنکه در ضمن عقد اجاره حق انتقال به غیر از وی سلب شده باشد.
تبصره ۱
چنانچه مالک سرقفلی نگرفته باشد و مستاجر با دریافت سرقفلی ملک را به دیگری واگذار نماید پس از پایان مدت اجاره مستاجر اخیر حق مطالبه سرقفلی از مالک را ندارد.
تبصره ۲
در صورتی که موجر به طریق صحیح شرعی سرقفلی را به مستاجر منتقل نماید هنگام تخلیه مستاجر حق مطالبه سرقفلی به قیمت عادله روز را دارد.
ماده ۷
هرگاه ضمن عقد اجاره شرط شود، تا زمانیکه عین مستاجره در تصرف مستاجر باشد مالک حق افزایش اجاره بها و تخلیه عین مستاجره را نداشته باشد. متعهد شود که هر ساله عین مستاجره را به همان مبلغ به او واگذار نماید. در اینصورت مستاجر می‌تواند از موجر و یا مستاجر دیگر مبلغی بعنوان سرقفلی برای اسقاط حقوق خود دریافت نماید.
حق سرقفلی
حق سرقفلی ارتباطی به شغل فرد و کسب و کارش ندارد . سرقفلی امتیازی است که صاحب ملک به مستاجر می دهد. محل ملک، مساحت آن، نوع و امکانات آن گنجایش آن و اموری مثل برق و آب و تلفن و … عواملی هستند که در میزان سرقفلی اهمیت دارند.
فرهنگ فارسی سرقفلی را پولی دانسته که شخصی به دیگری می‌دهد تا خانه یا دکان را که در اجاره دارد به او واگذار کند. پس در لغت؛سرقفلی مقدار پولی است که به مالک یا مستأجر از طرف مستأجر بعدی پرداخت شده و برخی اوقات نیز سرقفلی را به حق آب و گل و حقی که برای جمع‌آوری مشتری و توسعه کسب و کار حاصل شده تعریف کرده‌اند.
انواع سرقفلی کدامند؟
سرقفلی دو نوع است: سرقفلی مجازی و سرقفلی واقعی.