قوانین و مجازات حبس و زندان
این بخش از قانون ابتدا به طور مختصر توجیهات نظری را که اهداف مجازات را پایه گذاری می کند بررسی می شود و سپس اهداف اصلی قوانین حبس و زندان را مورد بررسی قرار می دهد.
اشخاص محکوم به حبس با ذکر مشخصات کامل، نوع جرم، میزان محکومیت، ایام بازداشت قبلی و مرجع صادر کننده حکم در برگه مخصوص، برای تحمل کیفر به زندان همان حوزه قضائی یا نزدیک ترین حوزه قضائی آن استان، حسب مورد، به همراه مامور بدرقه زن و یا مرد و با رعایت موازین مراقبتی، اعزام و معرفی می شوند.
تبصره ۱- زندان ها به زندان بسته، نیمه باز، مراکز حرفه آموزی و اشتغال و مراکز اقدامات تامینی و تربیتی از جمله کانون اصلاح و تربیت برای اطفال ونوجوانان تقسیم می شود.
تبصره ۲- به جز مواردی که در قانون یا در حکم دادگاه تصریح شده است، محکومان با توجه به نوع و مدت محکومیت، پیشینه و شخصیتشان، بر اساس تصمیم شورای طبقه بندی و تایید قاضی اجرای احکام در یکی از بخشهای فوق نگهداری می شوند.
تبصره ۳- درصورتی که محل اقامت محکوم به حبس، خارج از حوزه دادگاه صادر کننده حکم باشد، نامبرده برای تحمل ادامه حبس به زندان محل اقامت خود منتقل می شود؛ مگر اینکه این امر موجب مفسده باشد که در این صورت با تشخیص قاضی صادر کننده رای قطعی به نزدیک ترین زندان به محل اقامت خود منتقل می شود. هزینه انتقال از محل اعتبارات قوه قضائیه پرداخت می شود.
چه چیزی مجازات را توجیه می کند؟
اگر فردی مرتکب جرم می شود، اغلب تصور می کند که دولت مجازات را موجه می داند. برخی از انواع مجازات باعث آسیب می شود. بنابراین مهم است که تعیین کنیم چه چیزی مجازات و توجیه کننده اعمال انواع خاصی از مجازات است.
پنج توجیه نظری اساسی، برای مجازات کیفری وجود دارد که اساس تصمیمات مجازات در حوزه های قضایی را تشکیل می دهند: قصاص، ناتوانی، بازدارندگی، توانبخشی و … دانشجویان باید توجه داشته باشند که منطق های متفاوتی که بر اساس مجازات قائل شده اند به طور کامل در ماده 7 قانون اسلامی در مورد جایگزین های حبس از سری ماده های درس های دانشگاهی در زمینه پیشگیری از جرم و عدالت کیفری به طور کامل در نظر گرفته شده است.
حبس یکی از رایج ترین مجازات ها در جهان محسوب می شود. مجازات حبس یکی از مجازات‌های سلب کننده آزادی است و در بیشتر جرائم به عنوان مجازات اصلی اعمال می‌گردد. پس از صدور رأی مبنی بر محکومیت مجرم به اجرای مجازات حبس، با ارسال پرونده به اجرای احکام می بایستی مجازات حبس صادره اجرا گردد.
اهمیت اصلاح زندان
از آنجا که حبس به عنوان مجازات وضع شده است تلاش های چشمگیری برای بهبود شرایط زندانی ها انجام شده است. در حوزه های قضایی مختلف نگرانی از رفتار با زندانیان هسته اصلی توسعه اصلاحات زندان است. همانطور که قاضی خاطرنشان کرد اصلاح زندان علتی است که تصورات بسیاری را در طول قرن ها تحت تأثیر قرار داده است و همچنان ادامه دارد.
توجیه مجازات زندان و قوانین حبس و سایر مجازات های کیفری
یکی از انواع واکنش‌های رایج، درنظام‌های کیفری کشورها مجازات حبس است. این واکنش کیفری در نظام کیفری جمهوری اسلامی ایران نيز با سه هدف عمده در قانون مجازات اسلامی و به‌ويژه در خصوص جرائم مهم پیش بینی شده است. این اهداف عبارتند از:
_ اصلاح بزهکار از طریق آموزش فنی و حرفه‌ای و پرورش و اصلاح شخصیت اخلاقی و سازگاری وی با اجتماع به منظور زندگی مجدد و مسالمت آمیز وی با جامعه.
_ حفظ و استمرار نظم و انتظام عمومی و حمایت از جامعه انسانی در مقابله با اعمال مجرمانه بزهکاران.
_ تامین عدالت کیفری از طریق سلب آزادی بزهکار و محرومیت وی از زندگی با اجتماع انسانی و تامین رضایت و تسکین قلوب قربانیان جرائم.
مجازات حبس در نظام‌های کیفری به دو شکل حبس‌های بلند مدت و حبس های کوتاه مدت و بر اساس سه شاخص اهمیت پدیده مجرمانه (جرم) ،شخصیت مرتکب (مجرم)، رابطه جرم و مجرم از سوی قانونگذار تقنین شده است.
واقعیت امر این است که حبس‌های کوتاه مدت هیچ یک از اهداف مجازات را تامین نمی‌کنند زیرا به لحاظ محدودیت مدت آن هیچ نوع نظام آموزشی و تربیتی و اصلاحی را نمی‌توان نسبت به بزهکار اعمال كرد بلکه بزهکار در اثر ارتباط و معاشرت با سایر بزهکاران سابقه‌دار، حرفه‌ای و آبدیده‌تر می‌شود و از طریق آموزش‌های مجرمانه در گروه بزهکاران پس از رهایی از حبس به‌دلیل اختلالات و شوک‌های عمیقی که به شخصیت وی وارد شده است.
بیش از پیش در صدد هنجار‌شکنی و ضدیت با نظم اجتماعی برخواهد آمد علاوه بر این حبس‌های کوتاه‌مدت تامین‌کننده عدالت کیفری نيست، زیرا اعمال عدالت بالفعل نسبت به بزهکاری که آثار تخریبی بالقوه آن برای جامعه بیشتر باشد نه تنها عدالت نیست بلکه ضد عدالت است خصوصا اینکه با اعمال مجازات‌های جایگزین حبس در جرائم کم اهمیت، هم عدالت کیفری تامین، هم آلام و دردهای قربانیان جرائم تسکین می‌یابد.
مجازات و قوانین حبس و زندان در جرایم عمدی
قانونگذار طبق قانون مجازات اسلامی مصوب 1392، جرائم عمدی را از حیث تعیین مجازات‌های جایگزین حبس به دو قسمت تقسیم كرده است :
جرائم عمدی که مجازات قانونی آنها تا یک سال حبس است؛ این جرائم سه دسته هستند:
1_ جرائم عمدی که حداکثر مجازات قانونی آنها سه ماه حبس است:
در این نوع جرائم به حکم ماده 65 قانون مجازات اسلامی دادگاه مکلف است به جای حبس، مرتکب را به مجازات جایگزین حبس محکوم كند چه مرتکب سابقه‌دار باشد و چه سابقه‌ای نداشته باشد.
2_ جرائم عمدی که حداکثر مجازات قانونی آنها 91 روز تا شش ماه حبس است:
در این جرائم شخص مرتکب دارای سابقه کیفری باشد.
3_ جرائم عمدی که مجازات قانونی آنها بیش از 6 ماه تا یک سال حبس است
محل اجرای حبس:
تبصره ٣ ماده ۵١٣ قانون آیین دادرسی کیفری بیان میدارد در صورتیکه محل اقامت محکوم به حبس، خارج از حوزه دادگاه صادرکننده حکم باشد، نامبرده برای تحمل ادامه حبس به زندان محل اقامت خود منتقل می‌شود؛ مگر اینکه این امر موجب مفسده باشد که در این صورت با تشخیص قاضی صادرکننده رأی قطعی به نزدیک‌ترین زندان به محل اقامت خود منتقل می‌شود. هزینه انتقال از محل اعتبارات قوه قضاییه پرداخت می‌شود.