جعل امضا و بررسی مجازات آن در قانون
بررسی مجازات جعل امضا در قانون مجازات اسلامی، جعل در لغت به معنای خلق کردن و دگرگون کردن است. در علم حقوق نیز جعل به معنای هرگونه نوشته برخلاف واقعیت و به ضرر دیگری است. برخلاف آنچه که در بین مردم رایج می باشد جعل را صرفا جهت استفاده از شکل امضای دیگری یا دستخط فرد دیگر که سبب تردید نسبت به اصل بودن شود. می دانند در حالی که باید گفت که جعل صرفا محدود به این موارد نمی باشد.
و قانون مجازات اسلامی با تعریفی که از جعل بیان شده است. محدوده تحقق این جرم را گسترده تر کرده است. بر این اساس، جعل عبارت است از: ساختن نوشته یا سند یا ساختن مهر یا امضای اشخاص رسمی یا غیر رسمی، خراشیدن یا تراشیدن یا قلم بردن، الحاق یا محو یا اثبات یا سیاه کردن، تقویم یا تاخیر تاریخ سند نسبت به تاریخ حقیقی و یا الصاق نوشته ای به نوشته دیگر یا به کار بردن مهر دیگری بدون اجازه صاحب آن و نظایر این ها به قصد تقلب و ضرر به دیگری است.
ماده ۵۳۶ قانون مجازات اسلامی
بر اساس ماده ۵۳۶ قانون مجازات اسلامی هر شخص در اسناد یا نوشته های غیر رسمی جعل نماید. یا با علم به جعل و تزویر آن ها را مورد استفاده قرار دهد. علاوه بر جبران خسارت وارده به حبس از ۶ ماه تا ۲ سال یا به ۳ تا ۱۲ میلیون ریال جزای نقدی محکوم می گردد. همچنین بر اساس مواد ۵۳۲-۵۳۴ قانون مجازات اسلامی اگر کارمند دولت در اجرای وظیفه و امور مربوط به کار خود مرتکب جعل در سند رسمی شود، به یک تا ۵ سال حبس یا به پرداخت ۶ تا ۳۰ میلیون ریال جزای نقدی محکوم خواهد شد. و اگر کسی که در سند و نوشته رسمی جعل می کند، کارمند دولت نباشد، مجازات وی ۶ ماه تا ۳ سال حبس یا جزای نقدی از ۳ تا ۱۸ میلیون ریال می باشد.
روش های تشخیص جعل امضا
تشخیص این که امضای ذیل سند واقعی می باشد یا جعلی همیشه کار آسانی نیست. درست است در صورتی که جاعل فردی ناشی و غیر متبحر باشد. می توان با بررسی و خواندن سند، به راحتی به جعلی بودن امضا پی برد. اما در بسیاری از موارد، جعل امضا به طور حرفه ای انجام می گیرد. در این صورت امضای جعلی با سه روش قابل تشخیص می باشد. که شامل روش فیزیکی، روش شیمیایی و روش مقایسه‌ای است.
کارشناسان خط و امضا می توانند امضاهای جعلی را تشخیص دهند:
- این کار با استفاده از ابزارهای آزمایشگاهی و یا تجربی انجام می گیرد. کارشناس خط و امضا با راه هایی از جمله مقدار فشاری که بر قلم وارد می شود، جهت حرکت قلم یا دست، نوع مرکب خودکار یا قلم، تطبیق شکستگی های خط و یا امضایی ادعایی با امضا و خط اصلی، تقدم یا تاخر امضا نسبت به نوشته، نو یا کهنه بودن قلم و… می تواند قاضی را برای صدور حکم یاری نماید.
- در صورتی که روش مقایسه ای و فیزیکی برای تشخیص جعلی بودن امضا کافی نباشد، روش های شیمیایی نیز استفاده می شود. در روش شیمیاییِ تشخیص امضای جعلی، میزان خطاپذیری به حداقل می رسد. که برای این کار از رنگ و جوهرهایی مخصوص استفاده می شود. همچنین پرتوهای نورانی برای تشخیص تقدم و تاخر جوهر و یا اندازه گیری مقدار فشاری که بر روی کاغذ وارد شده است و الیاف کاغذ را مخدوش می کند، هم می تواند کارشناسان را از جعلی بودن امضا آگاه نماید.
مجازات جعل امضا افراد عادی
- جبران خسارت
- حبس از 6 ماه تا 2 سال یا جریمه نقدی از 3 تا 12 میلیون ریال
مجازات جعل امضا مقامات
قانون مجازات اسلامی علاوه بر این که برای جعل امضای افراد عادی مجازات تعیین کرده است، برای کسانی که اقدام به جعل امضای مقامات می نمایند. مجازات در نظر گرفته است. که در ماده 524 قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات به آن پرداخته است. طبق این ماده مجازات جعل امضا رهبر، روسای قوه مقننه، قوه مجریه و قوه قضاییه از قرار حبس از سه سال تا پانزده سال است.
مصادیق جرم جعل سند
ماده ۵۲۳ قانون مجازات اسلامی حصری نبودن جرم جعل را بیان نموده است. این بدان معنا است که به غیر از موارد ذکر شده در قانون، مصادیق دیگری نیز مشمول این جرم می گردد. به طور کلی مصادیق جرم جعل سند که در قانون آمده است شامل موارد زیر می شود:
- ایجاد مکتوبات یا اسناد
- بازسازی مهر و امضای اشخاص
- خراشیدن یا تراشیدن نوشته ها به جهت تبدیل کلمه یا از بین بردن کل کلمه
- قلم بردن در مکتوبات به منظور تغییر کلمات و اعداد
- الحاق با هدف افزودن موارد جدید در سند
- خط زدن، سیاه کردن یا از بین بردن بخشی از نوشته
- ایجاد تغییر در تاریخ سند
- الصاق دو نوشته به یکدیگر
- استفاده از مهر فرد دیگر بدون اجازه وی
ارکان جرم جعل نیز مانند هر جرم دیگری شامل رکن مادی، رکن معنوی و رکن قانونی می شود. رکن مادی و قانونی که در مورد جعل بر همگان واضح است. رکن معنوی این جرم بر علم و آگاهی مرتکب به خلاف قانون بودن عمل اطلاق می شود.
کارشناسی جعل امضا توسط چه افرادی انجام می شود
در صورتی که فردی ادعای خود را مبنی بر جعل امضایش را در دادگاه مطرح می نماید. اگر جاعل تبحر کافی در جعل را نداشته باشد. تشخیص جعل به راحتی ممکن خواهد بود. اما گاهی عمل جعل توسط جاعلان حرفه ای انجام می پذیرد. که تشخیص را برای افراد عادی با مشکل مواجه کرده. و امر تشخیص جعل باید به کارشناسان این حوزه ارجاع داده شود.
همان گونه که جعل کردن امضا روز به روز با فناوری و ابزارهای جدید تری انجام می شود. عمل تشخیص جعل نیز به همان صورت پیشرفته تر شده است. کارشناسان تشخیص خط و امضا این کار را با ابزارهای آزمایشگاهی و یا با استفاده از تجارب خود انجام می دهند. کارشناسان تخصصی خط و امضا در دادسراهای تخصصی این کار با توجه به جهت حرکت قلم و دست و شکستگی های منحصر به فرد خط مربوط به هر فرد و تطبیق امضای فرد با امضای جعل شده می توانند اثبات جعل بودن یا اصل بودن امضا را به آسانی اثبات نمایند.
نتیجه گیری
جرم جعل یکی از جرایم رایج و مهم می باشد که در قانون دارای مصادیق بسیاری است. و هر یک از این مصادیق حسب مورد دارای مجازات قانونی خاص می باشد. طبق قانون مجازات جعل چک در قانون مجازات نسبتا سنگینی می باشد. و مرتکب به شش ماه تا دو سال حبس محکوم خواهد شد.