حبس تعزیری
در واقع حبس تعزیری به حبسی گفته می شود که در مقابل حبس ابدی قرار می گیرد. تعزیر در قانون مجازات اسلامی به مجازات یا عقوبتی می گویند که در مقابل تخلفی برای مجرم در نظر گرفته می شود. مانند مجازات هایی که در این گروه قرار می گیرند میتوان به حبس، جزای نقدی و شلاق اشاره نمود. در نتیجه می توان به این شکل نتیجه گرفت که مجازات تعزیری حدود، دیات و قصاص که در شرع به آن پرداخته شده است را شامل نمی شود.
در حالت کلی برای هر یک جرایم در قانون مجازاتی در نظر گرفته شده است. حبس تعزیری یکی از این مجازات ها است که قانونگذار متناسب با جرم مرتکب شده است برای مجرم در نظر می گیرد.
جرایم در حقوق جزای کشور به ۴ دسته مجزا تقسیم می شوند:
- جرایمی که باعث حدود شوند همانند زنا، قذف، شرب خمر، ارتداد، سرقت، محاربه و… شوند.
- جرایمی که با توجه به آن برای مجرم حکم قصاص در نظر گرفته می شود مثل ضرب و جرح، قتل عمدی و نقص عضو
- جرایمی شامل قتل شبه عمد، قتل خطای محض، آسیب وارد کردن بر اندام های بدن (سر، صورت، لب، پا، بینی، گوش، زبان و…) و همچنین آسیب رساندن به حواس پنجگانه باشد و مجرم محکوم به پرداخت دیه شود.
- جرایمی که باعث تعزیر شده و در شرع برای آن جزایی در نظر گرفته نشده است. به همین علت قضاوت آن به حاکم واگذار گردیده است.
حبس ابدی یا تعزیری
در واقع حبس تعزیری به حبسی گفته می شود که در مقابل حبس ابدی قرار می گیرد. به زبان ساده تر حبس تعزیری برای تخلفات شرعی و اعمال حرام در نظر گرفته شده است. و برای آن دسته از جرایمی است که برای آن ها در شرع مجازات دقیقی تعیین نشده است.
به علاوه، حبس تعزیری حبسی است که قابل اجرا خواهد بود و جهت متهم اجرا خواهد شد، با این حال، بعضی تصور می کنند که حبس تعزیری قابل فروش است. در حالی که چنین چیزی صحت ندارد. ولی می توان حبس تعزیری را به جزای نقدی تبدیل کرد.
ازطرفی این نوع مجازات که به نوعی تادیب محسوب می گردد. بر اساس شرع و ماده 16 موجود در قانون مجازات اسلامی ایران در اختیار حاکم قرار گرفته است. با این حال لازم به ذکر می باشد در بعضی اوقات حبس تعزیری در مقابل حبس تعلیقی قرار می گیرد و در آخر متهم محکوم به اجرای آن حکم نخواهد بود.
انواع جرایم تعزیری
گستره جرایم تعزیری خیلی وسیع می باشد. به تعدادی از آنها که در زمره حکم تعزیر قرار می گیرد اشاره می نماییم. این جرایم عبارتند از:
- نقض مقرارات حکومتی
- شکستن محرمات شرعی
- برهم زدن نظامات اجتماعی و منفعت عام
- مواردی نظیر شکستن مقررات راهنمایی و رانندگی
- احتکار
- کلاهبرداری
- فرار مالیاتی
- قاچاق ارز
- کم فروشی
- گران فروشی
مجازات تعزیری چگونه تعیین می گردد؟
همانطور که پیش تر نیز به آن اشاره شد نوع و سطح مجازات تعزیری بوسیله قاضی در دادگاه اصلح مشخص می گردد. ولی این که قاضی چه نوع تعزیری و با چه سطحی را برای محکوم در نظر بگیرد، به عوامل زیادی بستگی خواهد داشت.
از جمله این عوامل اصلی میتوان به موقعیت ذهنی و روانی فرد حین ارتکاب جرم، سطح آثار جرم، انگیزه های متهم و نیز شکل ارتکاب آن و… نام برد. از طرف دیگر، قاضی در این حوزه سوابق متهم، شرایط خانوادگی و سطح اجتماعی متهم را نیز در نظر خواهد گرفت.
آیا می توان حبس تعزیری را با مجازات دیگری جایگزین نمود؟
اگر حکم حبس تعزیری برای مدت یکسال یا زمانی کم تر از آن صادر گردد، بر اساس ماده ی ۶۱ قانون مجازات اسلامی، قاضی می تواند این حکم را به جزای نقدی تبدیل نموده و یا اینکه محکوم به جای تحمل حبس، نوعی از خدمات عمومی را که قاضی تعیین کننده ی آن است، بدون دریافت دستمزد انجام دهد. به اتخاذ این تصمیمات از سوی قاضی به جای تحمل حبس، مجازات های جایگزین حبس تعزیری گفته می شود. و این جایگزینی ها درباره ی سایر انواع حبس قابل اجرا نیست.